Description
Ushbu maqolada virtual reallik texnologiyalarining turli sohalarda qo‘llanilishi haqida ma’lumot berilgan. Shuningdek, DVR va IVRning solishtirma tahlili, qulayliklari va insonlar salomatligiga ta’siri, afzallik va kamchiliklari haqida fikr yuritilgan. Bundan tashqari, turli kasalliklari mavjud insonlarning VRdan foydalanish yo‘riqnomalari haqida ham tavsiyalar berilgan. Bu sohada olib borilgan tadqiqotlar tahlil qilingan.
Bugungi kunda virtual haqiqat turli darajadagi kundalik hayotning bir qismiga aylanib bormoqda: maishiy ilovalar (ko‘ngilochar o‘yinlar), o‘rta va oliy ta’limdagi ilovalardan kosmik dasturlar va xavfli sanoatni boshqarishgacha. “Virtual haqiqat” atamasining o‘zi texnik vositalar yordamida yaratilgan va faqat raqamli shaklda mavjud bo‘lgan ma’lum bir sun’iy dunyoni anglatadi. Virtual dunyo mavjud dunyoning nusxasi bo‘lishi yoki u insonga hissiyotlar orqali uzatilishi mumkin: birinchi navbatda, ko‘rish, eshitish, teginish va boshqalar. Virtual olamlar haqiqiy joylarning qayta yaratilgan nusxalari yoki mutlaqo hayoliy, haqiqiy bo‘lmagan (masalan, foydalanuvchi boshqa sayyora yuzasida yoki tirik hujayra ichida bo‘lishi mumkin) bo‘lishi mumkin. Talaba virtual obyektlarni boshqarishi va ular bilan o‘zaro ta’sir qilishi, virtual makon ichida harakatlanishi, boshqa talabalar bilan og‘zaki va og‘zaki bo‘lmagan xolda muloqot qilishi, yaratishi va o‘ynashi mumkin. Bunday muhitda o‘quvchilarda yuqori darajadagi subyektivlik (subyektivlik – bu shaxsning harakat manbai sifatida harakat qilish qobiliyati) va avtonomiya kuzatiladi. Virtual haqiqat texnologiyasi bir-biridan sezilarli darajada farq qilishi mumkin bo‘lgan bir qator qurilmalarni nazarda tutadi.
Adabiyotlarda odatda quyidagilar alohida ko‘rib chiqiladi:
• ish stoli virtual haqiqati (Desktop virtual reality - DVR) – virtual dunyo kompyuter ekranida aks ettiriladigan va talaba u bilan sichqoncha, sensorli ekran, qo‘l kontrollerlari va hokazolar yordamida o‘zaro aloqada bo‘ladigan muhit;
• yuqori darajali immersiv virtual haqiqat yoki immersiv virtual haqiqat (Immersive virtual reality - IVR) - bu eshitish vositasi orqali taqdim etiladigan, boshni aniq kuzatish va kontrollerlar yordamida boshqariladigan muhit. Ushbu maqolada immersiv virtual muhit muhokama qilinadi, unga kirish portativ boshga o‘rnatilgan displeylar yordamida ta’minlanadi.
2. Virtual reallikning umumiy effektlari
Insonning turli virtual muhitlarga qanday munosabatda bo‘lishi va ular bilan o‘zaro munosabati atrof-muhitning bir qator texnologik hususiyatlariga va shaxsning psixologik hususiyatlariga bog‘liq bo‘lib, ulardan eng muhimi o‘sha muhitga cho‘mish va mavjudlik hissi hisoblanadi. Immersivlik - bu inson idrokini almashtirish yoki to‘ldirish uchun virtual haqiqat tizimining qo‘llanilishdir. O‘sha muhitga cho‘mish darajasi VR (virtual reallik) muhitining texnologik hususiyatlari bilan belgilanadi, masalan, ekran o‘lchamlari, kadr tezligi, ko‘rish burchagi maydoni, stereoskopiya, stereo tovush, kuzatuvning aniqligi, tezligi va boshqalar. Masalan, VRda ko‘proq fotorealistik grafikalar muhitga cho‘mish darajasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Sensorli simulyatsiyaning kattaligi ham muhimdir: bir vaqtning o‘zida ko‘proq hissiy tizimlarni rag‘'batlantirish, turli xil usullarni qo‘zg‘otishning adekvatligi va uning intensivligida cho‘mish effekti kuchliroq bo‘ladi.
| Full Name (In Capital Letters) | Beknazarova Saida Safibullayevna |
|---|---|
| Saida.beknazarova@gmail.com | |
| Kurum / University / Affiliated Institution | Toshkent axborot texnologiyalari universiteti |
| Akademik Ünvan/ Academic Title | Prof. Dr. |
| Country | Узбекистан |
| Telefon / Phone Number | +998903276666 |
| Katılım Tipi /Participation Types | Yüz Yüze/ Face to Face |
| Sunum Dili /What Will Be The Presentation Language? | Uzbek |
| Where Do You Want to Publish the Full Text? | In order to publish it as an article, I will organize it according to the format of the journals that support the congress and send it to one of those journals. |
